Hulp bij afscheid en verwerking

Grieks Orthodoxe Kerk

Uitvaartrituelen en -gebruiken in de Grieks-orthodoxe kerk
Onderstaande informatie is globaal. Lokale gebruiken, maar ook binnen stromingen, richtingen in de religie kunnen bepaalde gebruiken afwijken van het hier beschrevene.

Achtergrond
De Grieks-orthodoxe religie wordt in Griekenland door ruim 90% van de Grieken beleden. Officieel is er een scheiding van staat en kerk, maar praktisch gezien lopen een aantal zaken in elkaar over. Pas in de begin jaren tachtig werd het bijvoorbeeld voor Grieken mogelijk ook te trouwen zonder een kerkdienst. Voor begraven geldt eigenlijk hetzelfde, alleen in de grote steden kan men een protestantse of een joodse begraafplaats vinden. Er zijn nog geen crematoria in Griekenland, maar de Grieks-orthodoxe kerk verbiedt cremeren niet, ondanks dat begraven nog steeds de sterke de voorkeur heeft. Inmiddels  is er in het Griekse parlement een wet aangenomen, die het bouwen van het eerste crematorium in Griekenland mogelijk maakt.
Uitvaartcentra zoals wij die kennen in Nederland komen in Griekenland eigenlijk niet voor, men baart meestal thuis op.

Uitvaartverzorger
De rol van uitvaartverzorger in Griekenland is zéér beperkt. Zijn taak bestaat uit het vervoer en eventueel als leverancier van de kist. Vrijwel alles rondom de uitvaart wordt geregeld door de familie/naasten en met behulp van een Grieks-orthodoxe priester. 

Handelingen voor/bij de uitvaart
Een Grieks-orthodoxe uitvaart wijkt nogal af van die van een Nederlandse. Allereerst wordt de overledene doorgaans binnen 24 uur begraven. Dit heeft nogal wat consequenties voor de regeling van de uitvaart.

1. Familie en kennissen moeten snel op de hoogte gesteld worden. Voor buren, wijk-/dorpsgenoten wordt een 'rouwkaart' gedrukt, welke aan bomen en lantaarnpalen in de buurt/dorp worden vastgemaakt.
2. De overledene wordt vrijwel altijd thuis opgebaard, zelfs in een grote stad als Athene (4,5 miljoen inwoners). De overledene wordt gewassen en klaargemaakt voor de begrafenis door de naaste familieleden.
3. Tot de begrafenis is er mogelijkheid tot rouwbezoek, de overledene wordt meestal thuis opgebaard. Men kleedt de overleden vaak in een lijkwade. Bij overleden vrouwen wordt vaak een haarlokje afgeknipt als aandenken.
4. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van klaagvrouwen. 

De uitvaart
Vóór de kerkdienst wordt de kist (meestal zonder deksel) met de overledene op enige afstand van het altaar geplaatst met het gezicht naar het altaar toe. Na afloop van de dienst -ongeveer een uur- gaan de familieleden, vrienden en kennissen naar de kist om afscheid te nemen van de overledene. Daarna vertrekt men naar de begraafplaats. De kist indien nodig in een lijkauto en de rest volgt of lopend of per eigen auto. Volgauto's zoals in Nederland komen eigenlijk niet voor.

Rouwkransdragers
De rouwstoet wordt meestal voorafgegaan door rouwkransendragers. Deze kransen worden vastgemaakt aan drie lange stokken. Aan de stokken wordt een ronde poreuze (kunststoffen/purschuimachtige) slang op een bamboeronding vastgemaakt en voorzien van rouwlinten met  teksten die ook in Nederland gebruikelijk zijn. 

Het gebruik van bloemstukken, -tuiltjes etc. is zeer ongebruikelijk op een begrafenis. Na de ter aarde bestelling brengt de familie/naasten wel plengoffers boven het graf (aarde, wijn e.d.). De rouwkransen blijven op hun driepoot bij het graf staan tot de bloemen zijn verwelkt.

Na de uitvaart
Op de derde dag na de uitvaart komt de familie weer bijeen bij het graf en wordt er witte dodentaart, gemaakt van noten en granen gekookt met suiker, gegeten.
.
Op de negende dag gebeurt dit weer, maar dan eventueel ook met kennissen en vrienden. Na 40 dagen en na 12 maanden wordt er een speciale kerkdienst gehouden.

Het graf
Het graf (99,9%) is van wit marmer en verhoogd als een soort tombe en meestal voorzien van een kruis. Verder zijn veel graven voorzien van geëmailleerde portretten. Vaak staat op de grafmonumenten alleen de overlijdensdatum. Mede door het klimaat in Griekenland zien de graven er goed verzorgd uit, weinig verweerd en geen groene aanslag. Alleen bij heel oude graven ziet men soms mossen groeien op grafmonumenten.

Ruiming van het graf
Na minimaal drie jaar kan het graf geruimd worden. De kist wordt dan 'opgegraven' en de overblijfselen worden dan schoongemaakt en bijgezet in een kleine kist. Dit werk wordt meestal door de familie zelf gedaan. Men noemt dit dan ook wel het definitieve afscheid, immers wie vader, moeder nog in zijn herinnering als levend beeld heeft wordt bij deze 'schoonmaak' geconfronteerd met de vergankelijkheid.

Iconostasis
Langs wegen en met name op gevaarlijke punten ziet men in Griekenland vaak iconostasis. Dit zijn kleine herdenkingsmonumenten, in de vorm van een kerkje, kapelletje of kruis. In deze herdenkingsmonumenten vindt men soms een foto van de overledene, maar vrijwel altijd kaarten of foto's met afbeeldingen van een icoon of een of meerdere iconen (kopieën van echte). Tevens staat er altijd een oliepitje, fles(sen) met olie en een pakje lucifers. Voor wie daar behoefte aan heeft kan het oliepitje aansteken en daar een gebed doen.


Met dank aan Georgina Heilig

* Toelichting Orthodox:
Rond het begrip 'Orthodoxe kerken' is vaak sprake van misverstanden. Vooral omdat daarbij aan het rechtzinnig deel van het protestantisme wordt gedacht. Deze kerken, ook wel aangeduid als de Oosters-orthodoxe kerken, vormden samen met de Rooms-katholieke kerk eeuwenlang de twee grote hoofdstromen in het christendom.
Het westelijk en oostelijk deel van het christendom vielen uiteen tijdens het Grote Schisma van 1054. De orthodoxe kerken zien zichzelf als de ware voortzetting van de katholieke (letterlijk: algemene) kerk. 'Orthodox' betekent dan ook zoveel als 'juiste leer' Oosters-orthodoxen kennen geen paus. Ze zien de patriarch van Constantinopel (Istanbul) als de 'primus inter pares', de eerste onder zijn gelijken. Hoewel er algehele overeenstemming is over de geloofsleer, bestaat de orthodoxe gemeenschap intussen uit veel aparte, vaak nationale kerken.

Terug naar inhoudsopgave Religie

Terug naar inhoudsopgave Uitvaart encyclopedie

Rooms Katholieke kerk 14 staties en hun betekenis

14 staties

De kruisweg in r.k. kerken bestaat uit veertien staties (veelal als afbeeldingen aan of op de muren in de kerk):

1. Jezus wordt ter dood veroordeeld.

2. Jezus neemt het kruis op zijn schouders.

3. Jezus valt voor het eerste keer met het kruis.

4. Jezus ontmoet zijn moeder Maria.

5. Simon van Cyrene helpt het kruis te dragen.

6. Veronica droogt het gezicht van Jezus af.

7. Jezus valt voor de tweede keer.

8. Jezus troost de huilende vrouwen.

9. Jezus valt voor de derde keer.

10. Jezus wordt van zijn kleren beroofd.

11. Jezus wordt aan het kruis genageld.

12. Jezus sterft aan het kruis.

13. Jezus wordt van het kruis gehaald.

14. Jezus wordt in het graf gelegd.

Uitvaartrituelen

Overal ter wereld, in elke samenleving wordt het einde van een leven gemarkeerd. De rituelen en gebruiken rondom een uitvaart verschillen afhankelijk van cultuur en religie. Lees verder...

Rooms-Katholieke Kerk

De Rooms-Katholieke Kerk kent van oudsher rituelen rondom de uitvaart. Deze rituelen zijn sinds het 2de Vaticaanse concilie (1962-1965) nogal gewijzigd. In dit deel worden de gebruiken beschreven tot dit 2de concilie. In deel 2 wordt de samenstelling en inhoud van de Requiemmis voor dit concilie beschreven en in deel 3 de samenstelling en de inhoud van de Requiemmis na dit concilie. De Requiemmis is de 'uitvaartmis' die wordt opgedragen voor het zielenheil van de gestorvene. De inhoud van de avondwake vindt u bij rooms-katholieke avondwake

Inleiding
Ook hier is de beschrijving globaal. Er kon plaatselijk en regionaal afgeweken worden van de voorschriften. Vroeger was het mogelijk om in zogenaamde klassen een Requiemmis verzorgd te krijgen. De 1ste klasse was dan het meest luxe wat de betreffende R-K Kerk te bieden had. Men kon dan afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden o.a. kiezen voor een mis met 3 heren, een aantal misdienaars, een volledig koor, orgelbegeleiding, volledige rouwaankleding van de kerk met bijbehorende bloemen (vaak Aronskelken), etc. Voor specifieke vragen met betrekking tot de rooms-katholieke uitvaart kunt u zich wenden tot de site van het bisdom Utrecht.

Gebruiken van voor het 2de Vaticaanse concilie:
Na het overlijden werd staande of zittende rondom de overledene de rozenkrans gebeden. Wanneer dit direct na het overlijden was bad de priester -die (indien mogelijk) het heilig oliesel aan de stervende had toegediend- mee. Tevens werden 150 psalmen gebeden. In plaats hiervan werd ook wel het Onze Vader 15 keer gebeden en het Weesgegroet 150 maal. Volgens Verdwijnende muren van Paola Pisu e.a. kwam dit laatste vervangende gebruik van de Psalmen uit het Oosten des lands omdat het voor de 'gewone' man makkelijker was om het Onze vader en het Weesgegroet te herhalen dan telkens een Psalm te bidden. Bij dit bidden werd het leven, de dood en de verrijzenis van Christus herdacht.
's Avonds was er dan een avondwake bij de overledene, waarbij meestal als de gehele familie, buren en vrienden aanwezig waren, de gehele rozenkrans hardop werd gebeden.
Als de overledene thuis stond opgebaard werd er in zijn/haar directe nabijheid een of meerdere kaars(en) en/of waxinelichtje(s) voor een heiligenbeeldje brandende gehouden. De dodenwake werd meestal door de naaste familie tot het moment van de begrafenis gehouden. Op de dag van de begrafenis kwam meestal de priester nog een keer langs. Hij was dan gekleed in zijn zwarte soutane met daaroverheen een superplie, welke soms voorzien was van een paarse rouwrand van kant. Hij kwam dan om de overledene nog eenmaal met wijwater te besprenkelen. Het wijwater is immer het doopwater en het water waarmee men het kruisteken maakte wanneer men zich in de kerk begaf. Het herinnert dus aan de naamgeving van de overledenen en aan het betreden van Gods huis. Meestal werd tijdens het besprenkelen van de overledene het Onze Vader en/of Weesgegroet en/of Psalm 130 gebeden. (Uit de diepten o Heer, roep ik tot U, ....).

Daarna ging men gezamenlijk (en indien mogelijk in processie) naar de kerk. Daar werd dan de Requiemmis opgedragen. De kerk was dan vaak al op de Requiemmis ingericht. Dat betekende aanpassing van de normale altaar- en andere bekledingen aan de Requiemmis. De overledene werd met de voeten naar het altaar voorin de kerk geplaatst op een met zwarte doeken afgezette baar. Rondom de baar werden dan een aantal standaards geplaatst met brandende kaarsen.

Terug naar inhoudsopgave Religie

Terug naar inhoudsopgave Uitvaart encyclopedie